Araştırmacılar, insanların genlerinin, okul hayatında ki uzun dönemli performanslarını önemli ölçüde –hatta zekânın etkilediğinin de ötesinde– etkilediğini buldular. Peki, bu bilgi öğrencilere yardımcı olmak için nasıl kullanılabilir?

Çocukların okuldaki başarıları geniş ölçüde farklılık gösterir. Son yıllarda araştırmacılar, okul başarısındaki farklılıkların yaklaşık üçte ikisinin, çocuk genlerindeki farklılıklar ile açıklanabileceğini göstermiştir.

Genlerin, ilkokulda, zorunlu eğitimin sonunda ve hatta farklı konularda çocukları ne derecede etkilediği gösterilmiştir. Ancak genetik ve çevresel faktörlerin, bir çocuğun okulda geçirdiği süre boyunca akademik olarak ne derecede ve nasıl katkıda bulunduğuna dair daha az şey bilinir.

Bunu incelemek için, İngiltere temsilcisi İkizler Erken Gelişim Çalışmasının bir parçası olan çalışmada 6.000′ den fazla çift ikiz kullanıldı ve ilkokuldan zorunlu eğitimin sonuna kadar olan test puanları analiz edildi. Yeni araştırma, ikizlerin eğitim başarısının oldukça istikrarlı olduğunu ortaya koydu: İlkokulda iyi derecede başarılı olan çocuklar, zorunlu eğitimin sonunda alınan Ortaöğretim Genel Sertifikası sınavlarında iyi performans gösterme eğiliminde.

İkizleri kullanmak, genetik faktörlerden kaynaklanan farklılıkların oranını ön görmemizi sağlar. Özdeş ikizler genlerinin % 100’ünü paylaşırken, özdeş olmayan ikizler diğer kardeşler gibi genlerin ortalama % 50’sini paylaşırlar. Eğer özdeş ikizler okul başarısı gibi belirli bir özellik üzerinde özdeş olmayan ikizlere göre daha çok benzerlik gösteriyorlarsa, bunların genler ile alakalı olduğunu söyleyenebilir. O zaman, çocukların başarılarında ki farklılıkları, DNA diziliminde ki farklılıklara göre tahmin edebiliriz.

Eğitim başarısında standartlaştırılmış bir testte başarı derecesi ilkokul ve ortaokul arasında benzer kaldığında, başarıdaki istikrarın yaklaşık % 70’inin genetik faktörlerden kaynaklı, % 25’inin de aynı ailede büyümek ve aynı okula devam etmek gibi ikizlerin paylaşılan ortamından kaynaklı olduğunu gördük. Geri kalan % 5, farklı arkadaşlar veya farklı öğretmenler gibi ortak olmayan çevreleriyle açıklandı.

İlkokul ve ortaokul arasındaki dönemde eğitimsel başarıda bir değişiklik olduğunda, bunun büyük ölçüde ikizler tarafından ortak olmayan çevresel faktörler tarafından oluştuğu gözlemlendi.

Genlerin, çocukların okuldaki başarısının sürekliliği üzerindeki önemli etkisinin zeka ile açıklanabileceğini varsaymak mantıklıdır. Ancak, zekayı hesapladıktan sonra bile genlerin etkisinin önemli olduğu -% 60’lık bir oranla- bulundu.

Bu ikiz çalışması bize insanların farklı özellikleri açıklarken, son bilimsel gelişmeler genlerin birey üzerindeki etkisi hakkında daha fazla bilgi vermektedir. Genom ilişkilendirme çalışmaları, eğitim ile ilişkilendirilmiş genetik değişkenlerin tanımlanmasında önemli bir başarı elde edilmiştir. Bu çalışmalar, belirli özelliklerle ilişkili genetik belirteçleri işaret etmektedir. Bununla birlikte, her genetik belirteç okul performansındaki bireysel farklılıkların çok küçük bir kısmını (% 0.1’den az) açıklamaktadır.

Genom ilişkilendirme çalışmalarında bulunan genetik belirteçlerin yerine “çok genli skor” hesaplaması olarak bilinen daha güçlü bir yöntem geliştirilmiştir. Bu puan, artan bir doğruluk düzeyiyle, birbiriyle ilgisi olmayan insanlar için bir özellikteki (okul başarısı gibi) değişkeni tahmin etmek için kullanılmaktadır.

Yeni çalışmamızın bir parçası olarak, daha önceki genom ilişkilendirme analizlerinden elde edilen verileri, eğitim başarısı için birçok genli skor oluşturmak amacıyla kullanıldı. 6.000 kişilik ikizlerin her birinden biri için bir puan hesaplandı. Bu skor, çocukların okulda iyi bir performans gösterip göstermeyeceklerini tahmin ediyordu. Bu tahminler, ilköğretimin başlangıcındaki eğitim kazanımındaki değişken % 4’ünü, Ortaöğretim Genel Sertifikası seviyelerindeki değişken % 10’unu oluşturuyordu. Bulgularımız, ikizler analizimizin ilk bölümündeki sonuçları doğruladı. Aynı genetik değişkenlerinin, çocukların gelişimdeki her aşamada niçin başarıda farklılık gösterdiğini açıklamakta rol oynuyor.

Genlerin, çocukları okulda geçirdikleri süre boyunca ne derecede etkilediğini ortaya koyan bulgular, okul yıllarında problemlerin yaşanması muhtemel olduğundan, müdahalelere ihtiyaç duyan çocukların mümkün olduğu kadar erken teşhis edilmesi için ek bir motivasyon sağlamaktadır.

Gelecekte, çok genli skor tahmini, belirli mahallelere, aileye ve okul özelliklerine maruz kalma gibi çevresel risklerin tahmini ile birlikte, yaşamın çok erken dönemlerinde eğitim sorunları olan çocukları tanımlamak için bir araç sağlayabilir. Daha sonra bireyselleştirilmiş öğrenme programları ile çözüm sağlanabilir.

Örneğin, DNA testlerini doğumda, genetik risk altındaki çocuklarda ilerde gelişebilecek okuma problemlerini geliştirmek ve onları erken müdahale etmek için kullanabilir. Yaşamın erken aşamalarında, önleyici müdahalelerin daha fazla şansı olduğu için, çok genli skorların gücü, doğumda ve aynı zamanda yaşamın en erken dönemlerinde muhtemelen çocuklara yardımcı olabileceği ön görülmektedir.

Kaynak 1

Kaynak 2

Çalışmaları ile dünyayı değiştiren bilim insanının hayatı hakkında bilmediğimiz şeyler var!

Newton, Cambridge Üniversitesi’ne gitmeden önce René Descartes analitik geometriyi, Johannes Kepler ise kendi adıyla anılan üç kanundan ikisini bulmuştu. Bu durumu açıklamak için 1976’da meslektaşı Robert Hooke’a gönderdiği mektubunda “Daha uzağı görebiliyorsam bu, benden önceki devlerin omuzlarında durduğum içindir” demiştir.

Kaynak 1

Kaynak 2

Uzmanlara göre aşırı korumacı ebeveynlerin çocukları, çocukluklarını yaşayamıyor.

Çocukları sürekli risklerden korumak ve risk almalarına izin vermemek, onların kendilerini korumak için geliştirmeleri gereken hayati becerileri geliştirmelerine engel oluyor.

Tim Gill’in yeni kitabında “dadı toplumu” yerine toplulukların birbirleri ve topluluk içindeki gençlere göz kulak olduğu bir toplum inşa etmenin gerekliliğini vurguluyor. Kitap çocuk oyunları, anti-sosyal davranışlar ve yabancılardan korkma gibi çeşitli kilit alanları araştırıyor.

No Fear: Growing Up in a Risk Averse Society (Korku Yok: Risklerden Kaçınılan bir Toplumda Büyümek) adlı kitapta Gill, riskten kaçınma eğiliminin artması ve  çocukların yaşamlarının her alanında bu eğilimlerin yansımalarının görülmeye başlamasıyla “çocukluk” kavramının zayıfladığını öne sürüyor.

Önceki nesillerdeki çocukların hiçbir kaygı duymadan yapmaktan zevk aldıkları, kendi başlarına okula yürümek gibi basit aktivitelerin bile günümüzde rahatsız edici ya da tehlikeli olarak tanımlandığını ve çocuklarına bunu yapmaya izin veren yetişkinlerin sorumsuz olarak etiketlendiğini belirtiyor. Bazı ebeveynler ise çocuklarının denetimsiz oynamasına izin vermekten bile korkuyorlar. 

Bazı ebeveynler çocuklarının denetimsiz olarak oynamasına izin vermekten korkuyor

“Günümüzde çocukların daha hızlı büyüdüklerine dair yaygın bir görüş olmasına rağmen, aslında yaşamları 30 yıl öncesine göre çok daha kontrol altında” 

Tim Gill, Korku Yok

Gill’e göre risklerle yüzleşmek, çocuklara zorlu durumların üstesinden gelmeyi, karakterlerini beslemeyi ve onlara macera, girişimcilik, dayanıklılık ve kendine güven gibi duygularını nasıl geliştireceklerini öğretiyor. Çocukların oyunlarını kısıtlamak ise onların hareket özgürlüğünü sınırlıyor, yetişkinlerle olan ilişkilerini yıpratıyor ve fiziksel, sosyal ve sanal dünyaları keşfetmelerini kısıtlıyor.

Çocukluğun bu daralan alanında, çocukları her zaman kırılgan olarak görme eğilimimiz, onları doğal dayanıklılıklarını geliştirmeye teşvik etmememiz anlamına geliyor; yaşlarına uygun bir şekilde riskleri yönetmeyi öğrenmelerine engel oluyor. Fakat bu yaklaşım tabii ki çocukluğun kuralsızlaştırılması için koşulsuz bir savunma değil. Çocuklar, yetişkinlerin onların güvende olmalarına yardımcı olmalarını ister ve bu sorumluluk yetişkinler tarafından kabul edilmelidir.

Daha Güvenli Bir Çevre

İngiliz The Children’s Society Derneği de buna benzer bir görüşe sahip. Derneğin Strateji Direktörü Penny Nicholls konuya ilişkin olarak aşırı korumacı olmanın da kendi içinde farklı riskler barındırdığını ve uzun vadede çocuklar açısından olumsuz sonuçlara neden olabileceğini belirtiyor ve “Çocuklarımız için risksiz bir hayat yaratmaya devam edersek risk altında olan çocukluğun kendisi olacaktır.” İfadesini kullanıyor.

Yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, kendileri 10 yaş ve altı çocukluk dönemlerinde bir yetişkin denetimi olmadan dışarı çıkmış olmalarına rağmen, yetişkinlerin %43’ü kendi çocuklarının 14 yaşına kadar denetimsiz oynamalarına izin verilmemesi gerektiğini düşündüğünü belirtiyor.

Gill, toplulukların çocuk dostu hale getirilmesi için parklara, meydanlara ve kamusal alanlara kolay erişim sağlanmasını; trafik düzeninde yürüyüş, bisiklet ve toplu taşıma araçlarına öncelik verilmesini ve çocuklar için daha güvenli mahalleler oluşturmak için şehir çapında planlamaların yapılması gerekliliğini vurguluyor.

Kaynak-1

Kaynak-2

Araştırmalar bağırsaklarımızda bulunan bakterilerin sağlığımızı ve zekamızı etkilediği yönünde.

Bağırsaklarımızda neredeyse iki kilo ağırlığındaki bakteriler duygu durumumuzu, zekamızı ve sağlığımızı etkiliyor. Bu ilk başta ne kadar olanaksız bir durum gibi gelse de güncel araştırmalar bu bağlantının doğru olduğu yönünde.

Mikrobiyota da denilen bakteriler vücudumuzda kendi hücrelerimizden sayıca çok daha fazla bulunmaktadır. Sindirimde ve enfeksiyonların önlenmesinde rol oynayan bu bakteriler aynı zamanda serotonin gibi maddeler üretmektedir. Bundan dolayı anksiyete ve stresi azalttığı da görülmüştür. Nörobilim profesörü John Cryan ve onun ekibinin yaptığı bir araştırmaya göre insan vücudunda mikrobiyota olmadığı taktirde beyin yapısı, işlevleri ve insan davranışları ciddi boyutlarda değişikliğe uğramaktadır. Fareler üzerinde yaptıkları bir araştırma ise bu bakterilerin farelerin bilişsel yetilerini ve hatta zekasını arttırdığı yönündedir. İşte bağırsaklara “ikinci beyin” denilmesi de bu yüzdendir.

Kaynak 1

Kaynak 2

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan gençler odaklanmalarına, planlama yapmalarına ve duygularını kontrol etmelerine yardımcı olmak için daha fazla uyuyabilirler.

DEHB, çocuk ve ergenler arasında en sık görülen nöro-davranışsal bozukluklardan biridir. DEHB olan insanlar genellikle odaklanma, dikkatlerini verme ve zaman yönetimi gibi yürütme işlevine katkıda bulunan beceriler konusunda sıkıntı yaşarlar. Gençlerde bu zorluklar akademik performans, sosyal beceriler ve duygusal gelişimi etkileyebilir. Önceki araştırmalar, uyku eksikliğinin normal olarak gelişmekte olan ergenlerde daha zayıf yürütme işlevine sebep olduğunu bulmuştur, ancak DEHB’li gençler henüz çalışılmamıştı.

Deney sırasında iki hafta boyunca 2 farklı uyku düzeni ve buna bağlı olarak yürütme fonksiyonları ölçümü yapıldı. İlk hafta gecelik 6.5 saat , ikinci hafta ise 9.5 saat uyumalarına izin verildi. Her haftanın sonunda gençlere en sık kullanılan yürütme fonksiyonu testlerinden olan BRIEF2 testi yapıldı. Bu test 18 yaşına kadar olan dönemde uygulanan ; çalışan bellek, planlama ve organizasyon, duygusal kontrol, başlangıç ve engelleme gibi yürütme işlev alanlarını değerlendiren bir testtir.

Testler, uzun uyunan haftaya kıyasla kısa uyunan hafta tüm değerlendirilen alanlarda önemli eksiklikler göstermiştir. Araştırmacılar artan uykunun DEHB’li gençlerde akademik, sosyal ve duygusal işlevleri anlamlı ölçüde olumlu etkileyebileceğine ve uykunun gelecekteki müdahaleler için önemli bir hedef olabileceğini vurgulamışlardır.

Kaynak

Çocukların dil öğreniminde yetişkinlerden çok daha iyi olduğunu biliyoruz. Peki çocukların öğrenebileceği dil sayısının bir sınırı var mıdır?

Kaynak

Anita Collins müzik enstrümanı çalmanın beynimizde nasıl bir etki bıraktığını anlatıyor.

Müzik dinlediğinizde beyninizin farklı bölgeleri birbirine bağlanıyor ve aktif hale geliyor. Enstrüman çaldığınız zaman ise durum tam olarak bir vücut-beden egzersizine dönüyor. Peki tam olarak beyinde neler gerçekleşiyor? Anita Collins videoda bu soruyu cevaplandırıyor ve enstrüman çalarken beyinde havai fişeklerin nasıl ortaya çıktığından ve bu durumun uzun süreli etkilerinden bahsediyor.

Şu anda bir enstrüman çalmıyorsanız da bu videoyu izledikten sonra bu doğrultuda bir isteğiniz oluşabilir. Hiçbir şey için geç değil!

Kaynak

Basit birkaç tavsiyeyle daha iyi uyuyun, daha iyi hissedin!

Uyku, sağlıklı bir hayat için en önemli noktalardan biri. Öyle ki hem psikolojik hem de fiziksel sağlımızın üzerinde önemli etkilere sahip. Uyku düzeniniz normalinden farklı olabilir ya da az uyuduğunuz da kendinizi daha iyi hissediyor olabilirsiniz. Ama doğruluğu tartışılamayacak bir nokta var: İyi bir gece uykusu, sağlıklı beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak kadar önemli.

Yapılan araştırmalar kötü bir uyku düzeninin, hormonlarınızdan beyin fonksiyonlarımızın çalışmasına kadar pek çok şeyi etkilediğini gösteriyor. Ayrıca hem yetişkinlerde hem çocuklarda kilo alma ve hasta olma ihtimalini de artırıyor. İyi bir uyku düzeni ise tam tersi şekilde sizi daha sağlıklı bir birey yapabilir. Son yıllarda hem uyku miktarında hem de kalitesinde ciddi miktarda düşüş olduğu görülüyor. Hayatınızı daha iyi bir hale getirmek, kilo vermek, sağlık problemlerinden kurtulmak… Uyku kalitenizi attırmak için pek çok sebebiniz olabilir. Önemli nokta ise bunu nasıl başaracağınızdır.

Gelin uykunuzun kalitesini artırmak için uygulaması çok kolay, etkisi çok büyük olan tavsiyelere göz atalım.

Hayatınızda mutlaka bir kez dahi olsa birisi size beyninizin sadece %10’unu kullandığınızı söylemiştir. Bu, fen bilgisi öğretmeniniz de olabilir arkadaşınızda. Sadece Türkiye’de değil diğer ülkelerde de çok yaygın olan bu inanışın bilimsel bir gerçekliği yok.

2014’de yayınlanan Lucy adlı filmde, ilaç kullanarak beyninin kalan yüzde doksanını kullanan bir kadın doğaüstü yeteneklere sahip olmuştu. Amerika’da insanların yüzde altmış beşi, fen bilgisi öğretmenlerinin yarısı insanların beyninin yüzde onunu kullandığını düşünüyor. Daha ilginci ise 1998 yılında yapılan bir çalışmaya katılılan psikoloji öğrencilerinin 3’te 1’inin bu inanca sahip olduğu ortaya çıktı. Peki bu inanç niye bu kadar yaygın?

1890’larda, William James, “Çoğumuz zihinsel potansiyelimizi kullanmıyoruz.” demişti. James’in niyeti, beynin kullanımına dair bir kısıtlama değil, insanları beynini daha çok kullanmaya zorlamaktı. Harvard psikoloğu olan James’I yanlış yorumlamak bir asırdan fazla süre gelen bir kavram yanılgısına yol açtı.

Bu kavram yanılgısını bilimdeki başka düşünceler de beslemiş olabilir. Nöronların beynimizin %10’unu oluşturuyor olduğu inancı bu yanılgıya yardımcı olmuş olabilir. Ayrıca bilim insanları uzun süre boyunca bizdeki ön lopların ve yan loplardaki geniş bir alanın amacını anlayamadı. Hasar görmeleri, motor ya da duyusal kayıplara neden olmadığından, uzmanlar hiçbir işe yaramadıkları sonucuna vardılar. Onlarca yıl bu bölgeler işlevlerinin tanımlanması zor olan sessiz bölgeler olarak adlandırıldı. O zamandan bu yana, yeni beyin görüntüleme yöntemleri ile bu bölgelerin yönetici ve bütünleştirici yetenekleri vurguladığını öğrendik. Bu bölgeler, soyut akıl yürütme, tasarlama, karar kıyaslaması ve durumlara uyum sağlama için çok önemli.

Beynin 9/10’unun kafatasınızın içinde öylece beklediği düşüncesi, beynin nasıl enerji kullandığı hesaplandığında mantıklı değil. Beynimiz vücudumuzun %2’sini oluştururken enerjimizin %20’sini harcar. Diğer canlılara oranla oldukça fazla enerji tüketen beynimizin sadece 1/10’unu kullanması mantıklı değil.

Beynimizin harcadığı enerji oranı, gelişen beyin görüntüleme yöntemleri ve bilimsel çalışmalar beynimizin sadece %10’unu kullanmadığımızı açıkça gösteriyor.

Kenneth L. Higbee & Samuel L. Clay (1998) College Students’ Beliefs in the Ten-Percent Myth, The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, 132:5, 469-476, DOI: 10.1080/00223989809599280

Kaynak

Zihin haritası tüm bilişsel işlevlere, özellikle bellek, öğrenme, yaratıcılık ve analizlere uygulanabilen görsel bir düşünme aracıdır.

Zihin haritalama, görüntü, renk ve görsel-mekansal düzenlemenin farklı bir kombinasyonunu içeren bir süreçtir. Bu teknik, daha fazla fikir edinmek için beyindeki ilişkileri tetikleyen anahtar kelimeler kullanarak düşüncelerinizi belirleyen bir düşünme aracıdır.

Zihin haritaları elle veya iMindMap gibi bir yazılım kullanılarak çizilebilir. Bir zihin haritası oluştururken, haritanın merkezi görüntüsü, dalları, renkleri, anahtar kelimeleri ve görüntüleri de dahil olmak üzere göz önünde bulundurulması gereken birkaç unsur vardır. Şimdi bunlara bir bakalım…

Kaynak